Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου 2016

Κρατούμενοι-μαθητές: Η σκληρή πραγματικότητα και η ελπίδα

Με 23 καταρτιζόμενους, 20 ώρες εβδομαδιαίου μαθήματος, 2,5 χρόνια σπουδών και 2 νέες ειδικότητες λειτουργεί, παρά τα προβλήματα εξοπλισμού, το δημόσιο ΙΕΚ των φυλακών Κασσάνδρας.

Πέντε εξάμηνα υποχρεωτικής φοίτησης, τέσσερα θεωρίας κι ένα απαραίτητης πρακτικής άσκησης, και εκπαιδευτές πτυχιούχους, κατόχους διδακτορικών και πρώην καθηγητές Πανεπιστημίου ή εμπειροτεχνίτες, όπως τυροκόμοι ή οινολόγοι, περιλαμβάνει το πρόγραμμα σπουδών για φυλακισμένους στο ΙΕΚ Κασσάνδρας. Το τελευταίο ιδρύθηκε πρόπερσι με το μάθημα της Μηχανοτρονικής (αυτοκινήτων και μοτοσικλετών), ενώ από φέτος τον Νοέμβριο προστέθηκαν τα μαθήματα Αμπελουργίας – Οινολογίας και Γαλακτοκομίας – Τυροκομίας.
Στο χώρο της φυλακής υπάρχει μηχανουργείο, τυροκομείο και αμπελώνες για τα εργαστηριακά μαθήματα, ενώ τα θεωρητικά μαθήματα γίνονται σε δύο αίθουσες μικρής χωρητικότητας με τραπέζι, καρέκλες και πίνακα (χορηγία του διευθυντή του σωφρονιστικού καταστήματος) μόνο στη μία αίθουσα. Παράλληλα υπάρχει γραφείο για τις διοικητικές ανάγκες των εκπαιδευτικών και αίθουσα πολλαπλών χρήσεων της φυλακής για τη διοργάνωση εκδηλώσεων, ενώ τα εγχειρίδια δίνονται με τη μορφή φωτοτυπιών από τους εκπαιδευτικούς που προμηθεύουν παράλληλα τους καταρτιζόμενους με εκπαιδευτικό υλικό, όπως στυλό, τετράδια και ντοσιέ.

Το ΙΕΚ χρειάζεται άμεσα ένα φωτοαντιγραφικό μηχάνημα με δυνατότητες γρήγορης εκτύπωσης, δύο προτζέκτορες -ένας σε κάθε αίθουσα- για την προβολή εκπαιδευτικού υλικού, ηλεκτρονικούς υπολογιστές και πίνακες. Μάλιστα, η περιφερειακή διεύθυνση πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας προσέφερε έναν υπολογιστή για γραμματειακή υποστήριξη, έναν εκτυπωτή κι ένα ηλεκτρονικό θερμαντικό σώμα ενώ, όπως σημειώνει η πρόεδρος του ΙΕΚ Μαριάννα Δουλγερίδου, χωρίς την παραπάνω προσφορά η μονάδα δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει μέχρι την έγκριση του αιτήματος για χορήγηση πάγιου εξοπλισμού από το υπουργείο Παιδείας.

Δικαίωμα στη μόρφωση, ημερομίσθια για εργασία στο τυροκομείο, τα κοτέτσια, το χωράφι ή τους κουνελώνες και απαλλαγή τριών ημερών ποινής / ημέρα εργασίας παρέχεται σε όλους τους κρατούμενους. Εξάλλου, οι έγκλειστοι παρακολουθούν -στην πλειονότητά τους- μαθήματα Αμπελουργίας – Οινολογίας, ενώ οι λογοτιμήτες, δηλαδή οι κρατούμενοι που διαμένουν σε σπίτια εντός των φυλακών, υποσχόμενοι πως δεν θα επιχειρήσουν απόδραση, Γαλακτοκομίας – Τυροκομίας. Σημειώνεται ότι όλοι οι καταρτιζόμενοι έχουν ίδια επαγγελματικά δικαιώματα με τους αποφοίτους όλων των δημόσιων ΙΕΚ της χώρας.
Οι νέες κατευθύνσεις, αμπελουργία και βουτυροκομία περιλαμβάνουν 15 και 4 καταρτιζόμενους αντίστοιχα καθώς μαθήματα πρακτικής εργασίας με εκμάθηση χρήσης εργαλείων κλαδέματος, μηχανικών ψαλιδιών και ψαλιδιών με πίεση αέρα, διαθλασίμετρο, μηχανήματα κατεργασίας εδάφους και τρακτέρ ή παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων ενώ, σύμφωνα με τον καθηγητή Δημήτρη Κουτσούλη, υπάρχουν πολλοί καταρτιζόμενοι αλβανικής καταγωγής που ενδιαφέρονται να επιστρέψουν, όπως λένε, στην πατρίδα τους και να εγκαταστήσουν αμπέλι στη γη τους.

«Η φυλακή είναι μία παραγωγική επιχείρηση» σχολιάζει η κ. Δουλγερίδου, εξηγώντας ότι παράγει φέτα και γραβιέρα, αυγά, κρέας, σταφύλια και διαφόρων ειδών λαχανικά και φρούτα, τα οποία προορίζονται για αυτοκατανάλωση, πώληση στο κατάστημα που λειτουργεί εντός του σωφρονιστικού καταστήματος και προώθηση σε φυλακές, νοσοκομεία, ιδρύματα και δημόσιους οργανισμούς.

Βουτυροκομία δίχως βούτυρο…
Οι τραγικές ελλείψεις στο Δ. ΙΕΚ Κασσάνδρας στερούν από τους καταρτιζόμενους τη δυνατότητα απόκτησης πρακτικών γνώσεων στην παραγωγή βουτύρου, με αποτέλεσμα να περιορίζονται αποκλειστικά στα θεωρητικά μαθήματα. Μάλιστα, για τη μέτρηση λίπους και οξύτητας γάλακτος δεν υπάρχει απαραίτητος εξοπλισμός, όπως φυγόκεντρος ή αναλώσιμα ενώ, όπως σχολιάζει στη «ΜτΚ» ο εκπαιδευτικός Βασίλειος Ντάσιος, τα μηχανήματα παραγωγής βουτύρου κοστίζουν αρκετές χιλιάδες ευρώ, οπότε… δεν τα σκεφτόμαστε καν!». Ερωτηθείς για τις εγκαταστάσεις του Δ.ΙΕΚ, ο κ. Ντάσιος σημειώνει: «Δεν υπάρχουν εγκαταστάσεις για εργαστηριακά μαθήματα και συνεπώς περιοριζόμαστε στη θεωρία» και καταλήγει: «Από βούτυρο δεν μπορεί να γίνει… το παραμικρό!».

…οινολογία δίχως κρασί
«Εμπάργκο» στην παραγωγή κρασιού έχει επιβάλλει το υπουργείο Δικαιοσύνης στο Δ. ΙΕΚ υπό το φόβο της κατανάλωσής του από φυλακισμένους. Εξάλλου, δεν υπήρχε ο «κίνδυνος» της κατανάλωσης, αφού -ελλείψει εξοπλισμού- δεν υπάρχει και ο «κίνδυνος» της παραγωγής, σημειώνουν οι εκπαιδευτικοί, τονίζοντας ότι υπάρχουν οινοποιήσιμες ποικιλίες, όπως Φωκιανό, Λημνιό και Νεγκόσκα (ξινόμαυρο) που, φτάνοντας στο στάδιο της ωρίμανσης, πωλούνται στο ελεύθερο εμπόριο.
«Το κρασί της φυλακής» οραματίζονται να παράξουν στη διοίκηση του ΙΕΚ με την κ. Δουλγερίδου να σημειώνει ότι: «Σχεδιάζουμε να καταφέρουμε να αποκτήσουμε τον κατάλληλο εξοπλισμό μέσω κάποιου προγράμματος ή με τη συνδρομή οινοποιητικών επιχειρήσεων της ιδιωτικής οικονομίας και να παράγουμε, έστω και σε μικρές ποσότητες, βιολογικό κρασί».

Μικρός αριθμός λόγω απολυτηρίου
Περίπου 10% των τροφίμων (23 σε σύνολο περίπου 230) μετέχουν των ειδικοτήτων του ΙΕΚ Κασσάνδρας καθώς, παρά το ενδιαφέρον τους για απόκτηση επαγγελματικών δεξιοτήτων, δικαίωμα εγγραφής στο α’ εξάμηνο κατάρτισης έχουν οι απόφοιτοι λυκείου, ΕΠΑΣ, ΕΠΑΛ και ΤΕΕ Β’ Κύκλου Σπουδών για την απόκτηση άλλης ειδικότητας. Αίτημα των εκπαιδευτικών της μονάδας είναι η δημιουργία μεταγυμνασιακών ΙΕΚ, ώστε να αυξηθεί ο αριθμός των αιτούντων ή η κατ’ εξαίρεση δυνατότητα συμμετοχής με απολυτήριο γυμνασίου. Σημειώνεται ότι οι αλλοδαποί (70% – 80% κρατουμένων) χρειάζονται απολυτήριο φοίτησης από αντίστοιχο εξατάξιο γυμνάσιο.

Μικρός ο αριθμός αλλά και έντονο το ενδιαφέρον που επιδεικνύουν οι τρόφιμοι για τα μαθήματα με τη συμμετοχή τους να μη σχετίζεται άμεσα με το υπόλοιπο της ποινής τους αλλά την ανάγκη τους για αυτοβελτίωση και αλλαγή της καθημερινότητάς τους και της μετέπειτα ομαλής ένταξής τους στο κοινωνικό σύνολο. Μάλιστα, οι περισσότεροι καταρτιζόμενοι έχουν μικρό υπόλοιπο ποινής κι επιθυμούν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους «έξω», όπως σημειώνει η διευθύντρια, που αποδίδει το ενδιαφέρον των καταρτιζόμενων και στην προσπάθεια των εκπαιδευτικών, την υψηλή τους μόρφωση και τη συναίσθηση ευθύνης.
«Σκεφτείτε κάποιον έγκλειστο να περνά το χρόνο του μονότονα, βλέποντας τηλεόραση και συζητώντας μόνο με συγκρατούμενους ή φύλακες. Δεν διψά να συναντήσει ανθρώπους έξω από το κλειστό περιβάλλον της φυλακής; Δεν επιθυμεί να έρθει σε επαφή με άλλους ανθρώπους, έστω συζητώντας απλά ή υποβάλλοντας ερωτήσεις σε εκπαιδευτές; Αποκτώντας νέες γνώσεις και δεξιότητες, δεν θα αισθανθεί πιο δυνατός;» αναρωτιέται η κ. Δουλγερίδου και καταλήγει: «Πριν αρχίσουν τα μαθήματα, μας ρωτούσαν συνέχεια πότε θα ξεκινήσουμε».

Μια διαφορετική ιστορία φυλακής

Ο Δ.Κ. καταδικάστηκε στα 18 του σε ισόβια κάθειρξη για ανθρωποκτονία και βρίσκεται στη φυλακή 12 χρόνια, διάστημα όπου κατάφερε να σπουδάσει, να κάνει οικογένεια και να δημιουργήσει σχέσεις ειλικρινούς εμπιστοσύνης. Σε συνέντευξή στη «ΜτΚ» διηγείται την ιστορία του και μιλά για τη σημασία της εκπαίδευσης, την αγέννητη κόρη του και το «νόμο του ισχυρού» εντός των φυλακών:

Πώς κατέληξες να σκοτώσεις έναν άνθρωπο και πώς ήταν για σένα η φυλακή στην αρχή;
Ήμουν μικρός και έμπλεξα μαζί με την παρέα μου σε έναν καβγά, για να υπερασπιστώ έναν φίλο μου. Πήγα για 6 χρόνια στις φυλακές ανηλίκων όπου επικρατούσε αναβρασμός, τσακωμοί και πολλές αψιμαχίες. Όταν μπήκα πρώτη φορά, έπαθα μεγάλο σοκ και δεν μπορούσα να συνειδητοποιήσω όσα συμβαίνουν γύρω μου. Βρισκόμουν με ανθρώπους που, υπό διαφορετικές συνθήκες, δεν θα τους συναντούσα και δεν θα καθόμουν μαζί τους για έναν καφέ -ούτε και τώρα θα καθίσω. Ξεκίνησα κατευθείαν μαθήματα πάλι από την α’ λυκείου στο ΕΚΚΝΑ Αυλώνας, τελείωσα αμέσως και πήγα σε ένα ΤΕΙ στη Θήβα. Έπαιρνα έγκριση, έβγαινα το πρωί και, ανάλογα με το πρόγραμμά μου, επέστρεφα το απόγευμα.

Σου έδειχναν εμπιστοσύνη. Ανταποκρινόσουν στα μαθήματα;
Ναι, με εμπιστεύονταν. Τελείωσα τα μαθήματα πιο γρήγορα από όλους μέσα σε τριάμισι χρόνια, ενώ παράλληλα έμαθα μόνος μου ισπανικά και φρέσκαρα τα αγγλικά μου με τα βιβλία από τη βιβλιοθήκη στο επισκεπτήριο κι ακόμη έπαιζα τάβλι και κυρίως σκάκι. Γύριζα αργά το απόγευμα οπότε δεν είχα χρόνο για δουλειά, ενώ τα Χριστούγεννα έκανα επαναλήψεις στο διάβασμα. Έδινα τον καλύτερο εαυτό μου γιατί ήξερα ότι αν δεν είχα καλές επιδόσεις, δεν θα μου επέτρεπαν να συνεχίσω τις σπουδές. Ήταν μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα.

Πότε ήρθες στις φυλακές Κασσάνδρας;
Τελείωσα το ΤΕΙ, έφυγα και ήρθα στην αγροτική στην Κασσάνδρα πριν από τρία χρόνια. Στην αρχή δούλεψα ως εργαζόμενος στο τυροκομείο των φυλακών και έκανα ΙΕΚ Μηχανοτρονικής. Πέρυσι τελείωσα την πρακτική μου και απομένει να πάρω το χαρτί. Δουλεύοντας υπήρχαν και μεροκάματα γύρω στα 50 με 100 ευρώ το μήνα -τα τελευταία για τις αγροτικές δουλειές- ενώ τα λεφτά έρχονταν στις αρχές κάθε μήνα. Τώρα κάνω μαθήματα στη γαλακτοκομία. Και τα δύο τμήματα είναι πολύ ωραία.

Τι σκέφτεσαι για μετά την αποφυλάκιση και πώς πιστεύεις θα σε αντιμετωπίσουν οι εργοδότες;
Βρισκόμαστε αισίως στο 2016 και, όταν αποφυλακιστώ, θα είμαστε στο 2018. Πιστεύω ότι ο κόσμος γίνεται πιο ανοιχτόμυαλος και το σενάριο της φυλακής ακούγεται περισσότερο στα μέσα ενημέρωσης, ειδικά μετά τη φυλάκιση πολιτικών και ο κόσμος έχει συνηθίσει στο άκουσμα. Τελειώνω σε 2,5 χρόνια και μετά σκοπεύω να εργαστώ αξιοποιώντας κάποιο από τα πτυχία μου -τι στο καλό, τόσα πτυχία πήρα- αν και ξέρω πόσα παιδιά με πτυχία που δουλεύουν σέρβις. Με ενδιαφέρει κυρίως το επάγγελμα του τεχνικού γάλακτος και θέλω να βρω δουλειά, έστω και με χαμηλό εισόδημα ως ανειδίκευτος εργάτης στην αρχή, ελπίζοντας ότι αργότερα θα καλυτερεύσουν τα πράγματα. Υπάρχουν άλλοι εδώ μέσα που έχουν την παρανομία σαν δουλειά και δεν θέλουν να χτίσουν σταδιακά τη δουλειά τους, αλλά να πάνε κατευθείαν στα πολλά.

Έχεις γυναίκα και παιδί; Κι αν ναι, τι τους λες για σένα;
Είμαι παντρεμένος και περιμένω κόρη σε 4 μήνες. Η κοπέλα μου γνώριζε ότι είμαι φυλακισμένος εξαρχής και αντιμετώπισε την κατάσταση με ψυχραιμία, χωρίς να φοβηθεί καθόλου. Για το παιδί μου είμαι πολύ χαρούμενος και περιμένω να βγει από την κοιλιά της μαμάς της για να της περάσω κάποια μηνύματα -όσα μπορώ, έστω. Πιστεύω πως θα είμαι καλός πατέρας και σίγουρα «χαζομπαμπάς». Θα της εξηγήσω ότι πέρασα από μία πολύ δύσκολη φάση όταν ήμουν σε νεαρή ηλικία και θα της δώσω να καταλάβει ότι δεν πρέπει να κρίνει χωρίς να σκεφτεί πρώτα. Αν γνωρίσει έναν άνθρωπο, μπορεί μόνη της να καταλάβει αν εκείνος αδίκησε εσκεμμένα ή από λάθος. Δεν θέλω ο άνθρωπος απέναντί της να είναι ένας αποδιοπομπαίος τράγος, επειδή έχει κάνει φυλακή.

Το μετάνιωσες;
Σίγουρα. Μπήκα σε μία στιγμή, δεν περίμενα να μπω φυλακή και πολλές φορές ακόμη δεν πιστεύω ότι βρίσκομαι εδώ. Δεν ήμουν παράνομος έξω ούτε είχα παρανομήσει συστηματικά. Μετανιώνω που άφησα τον εαυτό μου, ενώ μπορούσε να λήξει απλά με μία κουβέντα. Αν ο κολλητός μου έκανε σήμερα τα ίδια, θα του έλεγα «πάμε να φύγουμε». Ξέρετε, καμιά φορά με ρωτάνε αν το μετάνιωσα κι όταν απαντάω νομίζουν ότι καλύπτω τον εαυτό μου -δεν είναι έτσι. Ζω, αναπνέω και κινούμαι. Έχω αφαιρέσει τη ζωή από ένα παλικάρι που δεν μπορεί να κάνει κι εκείνος τα ίδια. Οι φονιάδες, είχε πει ένας φύλακας, δεν ξαναμπαίνουν ποτέ στη φυλακή.

Υπάρχει νόμος των φυλακών;
Ισχύει ο νόμος του δυνατού αλλά και του νοήμονος. Είναι προτιμότερο να σκέφτεσαι και να βλέπεις. Όταν κάποιος νομίζει ότι είναι πιο δυνατός ή μάγκας από σένα, τότε εκνευρίζεσαι και αντιδράς ανάλογα. Επέλεγα να κάνω τον «παλαβό» και να αφήνω την πρόκληση να περνάει. Όσο περισσότερο καιρό βρίσκεσαι μέσα τόσο περισσότερο σεβασμό αποκτάς στο πρόσωπό σου. Υπάρχει ιεραρχία μέσα στις φυλακές. Σεβόμαστε ο ένας τον άλλον, δεν βριζόμαστε, δεν κλέβουμε ο ένας τον άλλον και δεν κάνουμε μήνυση ο ένας στον άλλον -τα τελευταία χρόνια υπάρχουν κι αυτά.

Tου Αλέξανδρου Φωτιάδη
fotiadesa@gmail.com
Δημοσιεύτηκε στη «Μακεδονία της Κυριακής» στις 11 Δεκεμβρίου 2016

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου